باروری در اکثر فرهنگ ها از ارزش بالایی برخوردار است و آرزوی بچه دار شدن یکی از اساسی ترین محرک های انسانی است. بارداری و مادر شدن برای زنان از پایه های تکاملی هستند و در فرهنگ ما شدیدا مورد تأکید قرار گرفته است. اگر تلاش در جهت بچه دار شدن با شکست مواجه شود می تواند به تجربه احساسی مخربی تبدیل گردد.
چنانچه در زوجی با نزدیکی منظم و بدون استفاده از روش جلوگیری در طی یکسال بارداری رخ ندهد احتمال ناباروری مطرح می شود.
استفاده از روش های درمانی و با بازدهی بیشتر و عوارض جانبی کمتر جهت بروز باروری از مهمترین اهداف درمان است. یکی از قدیمی ترین داروها برای تحریک تخمک گذاری کلومیفن سیترات است.در ادامه این مطلب از دکتر مهناز شکروی با داروی کلومیفن سیترات داروی درمان ناباروری بیشتر آشنا شوید .
کلومیفن سیترات
برای نخستین بار در سال ۱۹۵۶ ساخته شده و برای انجام آزمایشات کلینیکی در سال ۱۹۶۰ مصرف گردید. تا آن زمان این دارو به طور گسترده ای به عنوان بهترین دارو برای افزایش رشد فولیکول های تخمدان (کیت های کوچک در تخمدان یعنی جایی که تخمک ها درآن رشد می کنند) مورد استفاده قرار می گرفت . تجویز کلومیفن سیترات غالبا در روزهای ۷-۳ و یا ۹-۵ سیکل قاعدگی صورت می گیرد.
هورمون های محرک فولیکول FSH رشد تخمک را در فولیکول تخمدان تحریک می کند. برای رشد، رسیدن به بلوغ و آزاد سازی تخمک ها باید FSH به میزان کافی وجود داشته باشد. هرمون محرک فولیکول FSH توسط غده هیپوفیز و در اثر هرمون های آزاد کننده گنادوتروپین (مترشحه از هیپوتالاموس) ترشح می شود. کلومید در سطح هیپوتالاموس با گیرنده های استروژن در مغز پیوند می شود. وقتی این گیرنده ها بهم پیوند بخورد مغز مبنا را بر این می گیرد که میزان استروژن خون خیلی پایین بوده و هرمون آزاد کننده گنادوتروپین بیشتری را ترشح می کند. و این امر سبب می شود تا هیپوفیز FSH بیشتری را تولید کند تا موجب تحریک رشد فولیکول شود.
قرص های کلومید به صورت خوراکی مصرف می شوند و بهتر است که قرص ها در زمان معینی در هر روز مصرف گردند. زمان تخمک گذاری معمولا ۸-۵ روز بعد از مصرف آخرین قرص کلومید است.
گاهی کلومید برای تحریک تخمک گذاری در سیکل تلقیح اسپرم به داخل رحم IUI و معمولا به صورت ترکیبی با هرمون محرک فولیکول تجویز می شود.
در مراحل ابتدایی بهتر است بیماران به صورت ۵ روز در ماه کلومید مصرف نمایند و اگر پس از گذشت ۳ ماه از مدت درمان ،حامله نشدند برای انجام معاینات بیشتر پیگری مراجعه نمایند.
کلومید سالهای زیادی مورد استفاده قرار گرفته است و به عنوان یک داروی بی خطر محسوب می شود با این وجود ممکن است عوارض جانبی مانند شکم درد یعنی احساس پری یا سوزش، برافروختگی، کج خلقی ویا اختلال بینایی شود و در تعدادی از بیماران کلومید ممکن است موجب بزرگ شدن کیست تخمدان شود.
به طور کلی بیماران نباید کلومید را بیشتر از ۶ ماه مصرف نمایند.
کلومید در ۱۰ درصد موارد با چند قلویی همراه است که بیشتر دوقلویی می باشند. هیچ گونه خطری بر تولید نوزاد ناقص الخلقه یا عوارض مشابه وجود ندارد.
موارد منع مصرف: ضایعات بدخیم، کیست تخمدان، بیماری های کبدی، خونریزی های غیر طبیعی، سندروم تحریک زیاد تخمدان (OHSS)، درد شکم شدید ،بی خوابی، سرگیجه، سردرد، ناهنجاری های بینایی و افسردگی
درصد موفقیت درمان ناباروری با تحریک تخمک گذاری با داروی کلومفین سیترات
قطعا شروع درمان دارویی با استفاده از داروی کلومفین سیترات به آن معنا نیست که در دوره ی اول به نتیجه بارداری برسید. معمولا سه الی پنج بار این دوره تکرار می شود تا بارداری با موفقیت اتفاق افتد.
در صورتی که تنها مشکل زوجین برای بارداری، اختلال در تخمک گذاری خانم باشد احتمال حاملگی با درمان دارویی کلومیفن سیترات بعد از سه دوره 85% و بعد از پنج دوره 99% است.
برای اینکه شانس شما برای درمان با این روش افزایش یابد می توانید از درمان های مکملی مانند IUI در کنار این درمان دارویی استفاده کنید و شانس باروری را افزایش دهید.
خطرات مصرف قرص کلومیفن چیست؟
همان‌طور که مطرح شد عوارض جانبی قرص کلومیفن کم است با این حال برخی نشانه‌ها توسط زنان تجربه می‌شود و همچنین ممکن است این دارو خطراتی نیز به همراه داشته باشد.
عوارض جانبی شایع
در حالی که این دارو به طور کلی بسیار ایمن است، باید از عوارض جانبی مصرف این دارو آگاه باشید. این عوارض عبارت‌اند از:
-گرگرفتگی
-سردرد
-نفخ شکم
-حالت تهوع
-تغییرات خلق و خو
-حساسیت پستان
-تغییرات بینایی مانند تاری و دید دوتایی
نکات مهم پیش از استفاده از کلومیفن سیترات
پس از مصرف این قرص به نکات زیر دقت داشته باشید:
●اگر باردار شده اید و نگران تاثیر قرص روی جنین هستید با پزشک مشورت کنید.
●در صورت ابتلا به اندومتریوز و فیبروئید رحم در مورد مصرف این قرص با پزشک مشورت نمایید.
●اگر کودک شیرخوار دارید در مورد تاثیر این قرص بر روی کودک با پزشک مشورت کنید، زیرا این دارو می تواند وارد شیر مادر شود.
●مصرف کلومیفن سیترات بیش از 3 دوره درمانی می تواند احتمال ابتلا به تومور تخمدان را افزایش دهد بنابراین در این مورد با پزشک صحبت کنید.
●درمان ناباروری با این دارو می تواند احتمال چندقلوزایی را بالا ببرد. اگر نگران خطرات احتمالی این مسئله هستید با پزشک مشورت نمایید
●در صورت استفاده بیشتر از میزان توصیه شده این دارو ممکن است دچار اختلالات بینایی دائمی شوید.
●مصرف مقادیر بیشتر این دارو می تواند باعث ایجاد سندروم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) گردد که تهدید کننده زندگی است. علائم این مشکل نفخ، درد شکمی، حالت تهوع، مشکلات تنفسی و افزایش وزن است.
کلام آخر
با توجه به افزایش آمار ناباروری در میان زوجین نسبت به گذشته شاهد افزایش راهکارها ودرمان های جدید برای درمان این مشکل هستیم. علم پزشکی با گسترش و به روز شدن تاثیر کارآمدی در حل این مشکل دارد. به گونه ای که عنوان کرده است با تکنیک های جدید پزشکی هیچ مادر و پدری بدون فرزند نمی مانند.
